ABD’de ‘kapanma’ krizi büyüyor

ABD’de, federal hükümete finansman sağlayacak bütçe tasarısının hala yasalaşmaması nedeniyle hükümet pazar günü itibarıyla “kapanma” ihtimaline hazırlanırken, Temsilciler Meclisindeki bir grup muhafazakar Cumhuriyetçi ile Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy arasındaki kriz büyüyor.

Cumhuriyetçi Parti içinde anlaşma sağlanamaması nedeniyle ocak ayında yapılan ve 4 gün süren 15 tur oylama sonucunda aşırı sağcılara verdiği bazı tavizlerle ancak Temsilciler Meclisi Başkanı seçilebilen McCarthy, halihazırda yine aynı grupla başa çıkmak zorunda.

Yeni mali yılda federal hükümete finansman sağlayacak bütçe tasarısının hala yasalaşmaması nedeniyle hükümet, pazar günü itibarıyla “kapanma” ihtimaline hazırlanırken, bütçeye ilişkin harcamaların kesilmesi konusunda taleplerinde ısrarcı olan ve uzlaşıya yanaşmayan aşırı sağcı bir grup Cumhuriyetçi, McCarthy’i zor duruma soktu.

MECLİSTEN GEÇEMEDİ

Son olarak bugün Temsilciler Meclisinde yapılan oylamada muhafazakar Cumhuriyetçi kanat, kendi liderleri McCarthy’nin hükümetin “kapanmasını” önlemek amacıyla sunduğu geçici bütçe tasarısını reddetti. Yani Cumhuriyetçiler tarafından sunulan tasarı, çoğunlukta oldukları meclisten geçemedi.

Amerikan basınında tasarının reddedilmesinin McCarthy için “önemli ve utanç verici bir yenilgi” olduğu yorumlarına yer verildi.

KONGRE DAHA KARMAŞIK BİR HAL ALACAK

Diğer yandan medyaya yansıyan bazı haberlere göre, Temsilciler Meclisindeki aşırı sağcı Cumhuriyetçiler, gelecek hafta McCarthy’nin görevden alınması için harekete geçmeyi planlıyor. Bu da olası bir hükümetin kapanması durumunda Kongre için sürecin daha karmaşık bir hal alacağı anlamına geliyor.

Washington Post gazetesinin bir haberine göre bu grup, McCarthy’i “başarılı bir şekilde devirebilirse” bir sonraki Temsilciler Meclisi Başkanı olarak Tom Emmer’i aday göstermeyi düşünüyor.

Aşırı sağcı Cumhuriyetçilerin bu konuda ciddi mi olduğu yoksa McCarthy’e bir uyarı mesajı mı verdiği henüz belli olmasa da ocak ayından bugüne parti içinde huzursuzluk giderek artmış durumda.

ABD’de hükümetin kapanma ihtimali artarken, Kongre’de iki parti arasındaki anlaşmazlığın üzerine Cumhuriyetçilerin parti içi hesaplaşmaları ülkeyi bir adım daha belirsizlik ve karmaşaya sürüklüyor.

KAPANMANIN SONUÇLARI NE OLUR?

Pazar günü başlamasına kesin gözüyle bakılan “kapanma” ülkede federal kurumlar tarafından sağlanan birçok hizmette yavaşlamaya ve aksamaya neden olacak.

Milyonlarca federal çalışanın etkileneceği bu süreçte ordu, güvenlik birimleri ve hava yolları gibi “hayati” alanlarda çalışanlar faaliyetlerini sürdürebilecek ancak Kongre yeni bir bütçeyi geçirene kadar maaşlarını alamayacak.

Hükümetin kapanma sürecinde orduda yaklaşık 1,3 milyon askeri personel, maaş almadan çalışmaya devam edecek. Pentagon’a bağlı 800 bin civarındaki sivil personelin yaklaşık 200 bini zorunlu mesai yapacak.

Federal çalışanları temsil eden sendikalardan biri olan Ulusal Federal Çalışanlar Federasyonu, 2,1 milyon sivil federal çalışanın maaşlarının gecikebileceğini, yaklaşık 4 milyon federal sözleşmeli çalışanın ise zorunlu izne ayrılacağı için maaş alamayacağını öngörüyor.

Ulusal Halk Radyosu NPR’ye göre, Washington’daki Capital Area Food Bank, hükümetin kapanması halinde gıda yardımına ihtiyaç duyabilecek 100 bin kadar federal işçi için hazırlık yapıyor.

Hükümetin kapanması sürecinde federal hükümete bağlı havalimanlarındaki güvenlik ve hava kontrol birimleri asgari şartlarla çalışmaya devam edecek. Ancak bu alanlarda yeni alımlar, eğitimler ve zorunlu olmayan projeler durdurulacak.

VATANDAŞLARI DA ETKİLEYECEK

Kapanma, ülkede federal hükümet ile işi olan vatandaşları direkt etkileyecek. Pasaport, ateşli silah alımı, klinik deneyler gibi alanlarda hizmetler yavaşlayacak veya duracak.

Aynı şekilde federal hükümet ile çalışan sözleşmeli kurumlar ve şirketler kepenk indirecek; müzeler, ulusal parklar, kamp alanları başta olmak üzere turizm sektörü de kapanmadan etkilenen alanlardan biri olacak.

ABD Seyahat Endüstrisi Birliği’ne göre turizm sektörü, kapanma durumunda günlük 140 milyon dolarlık zarara uğrayacak.

Sağlık alanında da temel hizmetlerin sağlanmasına devam edilecek. Medicare ve Medicaid denilen federal sağlık sigortasının kasasında en az 3 ay yetecek bütçesinin bulunduğu, bu program kapsamındaki yaklaşık 90 milyon düşük gelirli insanın etkilenmesinin beklenmediği ifade ediliyor.

Fonlarını federal hibelerden alan toplum sağlığı merkezlerinin kapanma nedeniyle kesintiye uğrayacağı, bazı kliniklerin, olası kapanmanın süresine bağlı olarak hizmetleri veya personeli azaltmaları gerekebileceği uyarıları yapılıyor.

Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığının hazırladığı bir raporda, bu süreçte kurum personelinin yüzde 42’sinin, Ulusal Sağlık Enstitüleri personelinin de yaklaşık yüzde 80’inin ücretsiz izne çıkarılmasının planlandığı belirtiliyor.

SON 47 YILDA 21 KEZ BÜTÇESİZLİKTEN ‘KEPENK KAPATTI’

Son 47 yılda 21 kez hükümetin bütçesizlikten “kepenk kapattığı” ülkede, Kongre’nin federal hükümete finansman sağlayacak yeni bütçe tasarısı üzerinde anlaşmaya varmak ve yeni bir kapanmayı engellemek için 30 Eylül ABD yerel saatiyle gece yarısına kadar vakti bulunuyor.

ABD Kongresi’nin Demokratların kontrolündeki Senato ile Cumhuriyetçilerin yönetimindeki Temsilciler Meclisi arasında bölünmüş olması ve Cumhuriyetçi aşırı sağcı muhafazakarların hükümetin kapanmasını bütçede harcama kesintileri için bir koz olarak kullanmak istemesi işleri zorlaştırıyor.

Herhangi bir bütçenin yasalaşması için tasarının Temsilciler Meclisi ve Senato’da onaylanması ve ABD Başkanı Joe Biden tarafından imzalanması gerekiyor.

Amerikan kanunlarına göre, Kongre, 1 Ekim’de başlayıp 30 Eylül’de sona eren mali yıl için kalıcı bütçeyi onaylaması gerekiyor. Bütçenin onaylanamadığı dönemlerde harcama yetkisini kaybeden federal kurumlar, geçici olarak faaliyetlerini durduruyor.

‘FEDERAL HÜKÜMETİN KAPANMASI’ NE DEMEK?

Amerikan kanunlarına göre, Kongre her yıl 1 Ekim’de başlayıp 30 Eylül’de sona eren mali yılın tümüne ilişkin bütçeyi zamanında onaylayamazsa, bu gerçekleşene kadar geçen sürenin geçici bütçelerle kapatılması gerekiyor.

Geçici bir bütçenin de onaylanamadığı dönemlerde harcama yetkisini kaybeden federal hükümet, hayati hizmetler dışındaki tüm faaliyetlerine ara vermek zorunda kalıyor.

Bu süreçte, hayati olmayan hizmetlerde görevli kamu çalışanları zorunlu izne çıkarılırken, ABD ordusu, istihbarat kurumları, kamu hastanelerinde çalışan doktor ve hemşireler, havaalanları ve hapishanelerdeki güvenlik görevlileri gibi kamu çalışanları görevlerine devam ediyor. “Hayati personel” kategorisinde yer alan bu çalışanlar, kapanma dönemlerindeki maaşlarını genellikle Kongre yeni bir bütçe geçirene kadar alamıyor.

EN SON TRUMP DÖNEMİNDE KAPANMIŞTI

ABD Kongresi’nde cumartesi gece yarısına kadar herhangi bir anlaşma sağlanamaması halinde hükümet 2019’dan bu yana ilk kez kapanacak.

Ülkede federal hükümet en son Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde kapanmış ve Aralık 2018’de başlayarak Ocak 2019’da biten 35 günlük kapanma ABD tarihinin en uzun süreli kapanması olmuştu.

Hükümetin kapanması durumunda yüz binlerce federal çalışan ücretsiz izne çıkarılacak ve ekonomik verilerin açıklanmasından sosyal yardımlara kadar geniş yelpazedeki hizmetler aksayacak.