Benzinde alım gücü farkı

Son ÖTV zammıyla beraber benzinin litresi 1.30 dolara çıktı. Bu bedel son 30 yıldaki 1.45 dolarlık ortalamanın altında kaldı. Bunun yanında Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın da dün açıkladığı gibi son artışa rağmen Türkiye Avrupa'nın en ucuz 4. benzinini tüketmeye devam ediyor. Ancak kişi başı gelirler göz önünde bulundurulduğunda farklı bir tablo ortaya çıkıyor.

Türkiye yıllık kişi başı gelirle ne kadar benzin alınabildiğine bakıldığında Avrupa'da sondan 7. sırada yer alıyor. 'Benzin alım gücünde' sadece Sırbistan, Bosna Hersek, Kuzey Makedonya, Moldova, Arnavutluk ve Ukrayna, Türkiye'nin altında yer alıyor. Komşumuz Yunanistan'da ortalama gelirle Türkiye'ye göre yüzde 23.7 oranında daha fazla benzin alınabiliyor
Habertürk'ün aktardığı habere göre, akaryakıtta haftasonu yapılan 5 liralık ÖTV artışının ardından benzine 6 lira zam geldi ve benzinin litre fiyatı 34 liranın üzerine tırmandı. Böylece TL bazında benzin fiyatı tarihin en yüksek seviyesine yükseldi.

Dün Hazine ve Maliye Bakanlığı'ndan konuyla ilgili yapılan açıklamada ise Türkiye'nin 1.30 dolarla dolar bazında Avrupa'nın en ucuz 4. benzinini kullandığı belirtildi.
Bakanlık tarafından şu tablo paylaşıldı:

Bakanlığın Avrupa ülkeleri ile karşılaştırma yapılan bu paylaşım alım gücüne ilişkin tartışmaları beraberinde getirdi. Türkiye'de kişi başı gelir 10.616 dolar seviyesindeyken Avrupa ortalaması 33.564 dolar civarında bulunuyor.
Yıllık kişi gelirle ne kadar benzin alınabildiğine baktığımızda Türkiye Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın paylaştığı 42 ülke arasında sondan 7. sırada yer alıyor.
Kişi başı yıllık gelirle 74 bin 544 litre benzin alınabilen Lüksemburg bu sıralamada zirvede yer alırken, bu ülkeyi 57 bin 703 litreyle İrlanda, 50 bin 307 litreyle Norveç ve 48.576 litreyle Norveç takip ediyor.

Türkiye, Avrupa Birliği ülkelerinin hepsinin altında
Türkiye'de ise kişi başı yıllık gelirle toplam 8 bin 147 litre benzin alınabiliyor. Türkiye'den 'benzin alım gücü' bakımından aşağıda bulunan ülkeler Sırbistan, Bosna Hersek, Kuzey Makedonya, Moldova, Arnavutluk ve Ukrayna olarak sıralanıyor. Yani AB ülkelerinin tamamında Türkiye'ye göre kişi başı gelirle daha fazla benzin alınabiliyor.
Bakanlık açıklamasında komşumuz Yunanistan'da benzinin litresinin 2.057 dolar olduğuna dikkat çekildi. Ancak Yunanistan'da kişi başı gelir 20.732 dolar olduğu için ortalama bir Yunan vatandaşı yıllık geliriyle 10 bin 079 litre benzin alabiliyor. Bu Yunanistan'da kişi başı gelirle Türkiye'ye oranla yüzde 23.7 daha fazla benzin alınabildiği anlamına geliyor. Avrupa'daki diğer komşumuz Bulgaristan'da ise kişi başı gelirle yüzde 14.3 daha fazla benzin alınabiliyor.
Bunun yanında son 10 yılda kişi başı gelirde dolar bazında önemli bir düşüş yaşanması da akaryakıt fiyatlarındaki artışın daha fazla hissedilmesine katkıda bulundu. 2013 yılında Türkiye'de kişi başı gelir 12.508 dolar iken bugün 10.616 dolar oldu. Dolayısıyla kişi başı gelirde son 10 yılda yaklaşık yüzde 15'lik bir kayıp yaşandı.
Buna karşılık benzin fiyatlarının karşılaştırıldığı Avrupa'da dolar bazında gelirlerde son 10 yılda yükselişler kaydedildi. Avrupa Birliği'nde ortalama kişi başı gelir bu süreçte 33.564 dolardan 38.411 dolara çıktı. Yani dolar bazında yüzde 14'lük bir gelir artışı oldu.

Son zammın ardından dolar bazında benzin fiyatı 30 yıllık ortalamanın halen altında kaldı. 1993-2023 yılları arasında benzinin litresi Türkiye'de ortalama 1.45 dolardan satıldı. Bu süreçte 1995 yılında 0.56 litre ile dip seviye görüldü.
Nisan ayındaki zirvenin altında kalınsa da Türkiye'de son ÖTV artışının ardından benzin fiyatlarında 2023 genelinde dolar bazında yüzde 29'luk artış yaşanmış oldu.
Uluslararası Taşıma Birliği (IRU) verilerine göre ise 2023 yılında dünya genelinde dolar bazında akaryakıt fiyatlarında ortalama yüzde 28'lik düşüş yaşandı.