Bitcoin alım satımı yapanlar dikkat

Meclis’in “Dijital, Sanal ve Kripto Para Sistemleri” raporunda diğer ülkelerin kripto paradan aldıkları vergiler de konu edildi. Raporda, bu enstrümanın vergiye dahil olmasıyla hükümetlerin yaklaşımlarının olumluya döneceği üzerinde duruldu.

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın hazırladığı, “Dijital, Sanal ve Kripto Para Sistemleri” raporunda dünyada ve Türkiye’de Bitcoin başta olmak üzere kripto paraların statüsü ve yasal düzenleme girişimleri de ele alındı.

Vergi ihtimali gündemde
Raporda, “Bitcoin’in vergiye tabi olabilme ihtimali, hükümetlerin Bitcoin’e olan yaklaşımlarını pozitif şekilde etkilemektedir” tespiti yapılırken, Brezilya, Kanada, Finlandiya, Bulgaristan ve Danimarka’nın vergi düzenlemesini hayata geçirdiği anlatıldı. Singapur’un ise bir adım daha ileri giderek kripto para alışverişlerinden katma değer vergisi dahi aldığı kaydedildi.Türkiye’de ise kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılamayacağına değinilen raporda, BDDK ve Merkez Bankası’nın bu yöndeki açıklamalarına yer verilerek, 30 Nisan 2021’de yürürlüğe girecek, “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmeliğe” vurgu yapıldı.

Raporda, bazı ülkelerin kripto paralarına ilişkin yasal düzenleme girişimleri şöyle özetlendi:

ALMANYA: Alman Federal Mali Denetleme Kurumu (BaFin) kararları ve Alman Bankacılık Kanunu, kripto paraları kapsıyor ve bağlıyor. Almanya’da kripto paralar özel alım satım borsalarında özel ödeme aracı işlevine sahip değer birimleri olarak veya çok taraflı alım satım işlemlerinde özel hukukun yasal anlaşmalarına dayanarak ödeme aracı olarak kullanılan para birimleri olarak kabul edilmiş.

ABD: Kripto para birimleri federal ve eyalet hükümetlerinin ilgi odağı. Federal hükümet içerisinde yapılan düzenlemelerin çoğu ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu, Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu, Federal Ticaret Komisyonu, Hazine Bakanlığı ve Mali Suçları Uygulama Ağı tarafından yapılmakta.

Bununla birlikte, birçok eyalet, kripto para birimlerini ve blok-zincir teknolojisini etkileyen yasaları önerdi ve/veya onayladı. Bazı eyaletler, yerel ekonomileri teşvik etmek ve kamu hizmetlerini iyileştirmek için teknolojiye yatırım yapmayı amaçlıyor.

Öte yandan, Kaliforniya ve New Mexico gibi eyaletlerdeki makamlar ise kripto para yatırımları işlemleri konusunda uyarılar yayınladı. New York eyaleti de genel olarak kısıtlayıcı olarak kabul edilen yasaları kabul etti.

ARJANTİN: Kripto paralar merkezi bir para otoritesi tarafından çıkarılmadığından, Arjantin’de yasal para birimi olarak değerlendirilmiyor.

BELÇİKA: Belçika’da Bitcoin ile ilgili spesifik bir kanun ya da düzenleme bulunmamakta. Ancak, Belçika Maliye Bakanı, Bitcoin sisteminin para aklama ve diğer yasa dışı faaliyetler için potansiyel bir araç olarak görünmesine rağmen, gelişen teknolojiye ayak uydurulmasının gerekliliğini belirtti.

İNGİLTERE: Yasal olarak düzenlenmese de İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi, kripto paraları ‘tek amaçlı işlemler’ olarak sınıflandırdı ve bunların satışının veya alışının yüzde 10-20 arasında bir vergi oranı ile vergilendirileceğini bildirdi. Ancak özel bir düzenleme henüz yapılmadı.

ÇİN: 3 Aralık 2013’te Çin Merkez Bankası ve diğer dört merkezi hükümet bakanlığı ve komisyonu ortaklaşa Kripto Paraların Riskine Karşı Önlemler Bildirisi’ni yayınladı.

Bu bildiri, Bitcoin’i özel bir ‘sanal meta’ olarak tanımlamış, Bitcoin’in bir para birimi olmadığını ve piyasada bir para birimi olarak dolaştırılmaması, kullanılmaması gerektiğini belirtti.

DANİMARKA: Danimarka nakit kullanımını kaldırmak ve dijital para birimine geçmek isteyen ülkeler arasında. Kendi merkez bankasından tamamen vazgeçmeden, Bitcoin ve itibari dijital parasını birlikte kullanmayı planlamakta. Danimarka Merkez Bankası, Bitcoin’in para olmadığını, bu sebeple regüle etmeyeceklerini açıkladı.

FRANSA: Fransa’da Bitcoin sistemi ile ilgili özel bir kanun veya düzenleme bulunmamakta. Fransa Merkez Bankası sanal para birimlerinin tehlikelerine ilişkin bir rapor yayımladı.

Bu raporda, Bitcoin’in Fransız yasalarına göre gerçek bir para birimi veya ödeme aracı olarak değerlendirilemediği ve para aklama ve diğer yasa dışı faaliyetlerin yanı sıra spekülasyon için bir araç olarak görüldüğü ifade edildi.

SİNGAPUR: Aralık 2013’te Singapur Para Otoritesi, işletmelerin kripto paraların mal ve hizmet alım satımında para gibi kullanılabilecek bir olgu olarak kullanımı hususuna müdahale etmeme kararı aldığını bildirdi. Ülkede Bitcoin alım, satım ve takası ile ilgili vergi önerileri sunuldu.

GÜNEY KORE: Güney Kore’de Bitcoin sisteminin kullanımını düzenleyen bir kanun yok. Bununla birlikte, Kore Bankası Başkanı Bitcoin’in gelecekte düzenlenmesini tavsiye etti ve ülkede Bitcoin bir ödeme metodu olarak kabul edildi. Güney Kore, Bitcoin konferanslarına da ev sahipliği yapmaktadır.

Türkiye’deki düzenlemeler
Raporda, Bitcoin’le ilgili Türkiye’de ilk açıklamanın 25 Kasım 2013’te BDDK tarafından yapıldığı, gözetim ve denetiminin mümkün olmadığı tespiti aktarıldı.16 Nisan 2021’de Merkez Bankası’nın duyurusuna yer verilen raporda, devletin tavrının “kripto varlıkların herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması, merkezi bir muhatabının bulunmaması, piyasa değerlerinin aşırı oynaklık göstermesi, anonim yapıları nedeniyle yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi, cüzdanların çalınabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi ile işlemlerin geri dönülemez nitelikte olması gibi nedenlerle ilgili taraflar açısından önemli riskler barındırmaktadır” şeklinde olduğu anlatıldı.

Raporda, kripto paraların ödeme aracı olamayacağını düzenleyen, “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin” 30 Nisan 2021’de yürürlüğe gireceği anımsatıldı.

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın hazırladığı raporda kripto paraların, yüksek oynaklık nedeniyle güvenilir ödeme aracı olmadığı, yatırım ve spekülasyonda ise avantajlarının bulunduğu değerlendirildi.

Raporda, dezavantajları ve riskleri değerlendirildiğinde, birçok kripto paranın yüksek oynaklık sebebiyle güvenilir bir ödeme aracından daha ziyade yatırım ya da spekülasyon aracı olarak kullanıldığı tespiti yapıldı.

Raporda, her geçen gün yeni kripto para birimlerinin ortaya çıktığı belirtilerek, avantajlar şöyle anlatıldı: 7/24 İŞLEM YAPILABİLİYOR: Onay ve uzlaşma süreçlerinin uzunluğu kripto para birimleri arasında farklılık göstermekle birlikte genelde merkezi olmayan kripto para birimleri için bir saatten az, merkezi kripto para birimleri için ise anlık olarak gerçekleşmektedir.

KİŞİSEL BİLGİLERİ AÇIKLAMA ZORUNLULUĞU YOK: Kripto para platformlarının anonim olması kripto parayı sadece yasa dışı işler için kullanan kişiler açısından değil, işlemler esnasında kişisel bilgilerini gizli tutmak isteyen kullanıcılar açısından da yararlı olmaktadır. Borçlunun ödeme yapmak istediği kişiye kimlik bilgilerini açıklama zorunluluğu yoktur.

DÜŞÜK MALİYET: Kullanıcılar dijital platformların üzerinde kripto para bulundurdukları zaman hesap işletim ücreti ödemek zorunda değildir. Yani işlemleri yapabilmek için kullanıcıların tek yapması gereken sanal bir cüzdana sahip olmaktır.

Hiçbir ödeme hizmeti sağlayıcısı bulunmadığından, genellikle hizmetler için ödenecek bir ücret yoktur ya da son derece cüzidir. Kripto para kullanıldığında, diğer para birimlerinin aksine, döviz kuru masrafı gibi bir masraf da bulunmamaktadır.

Dezavantajlar neler?
KAMU OTORİTELERİNİN KISITLI MÜDAHALESİ: Kripto para birimlerinin hukuki statüsü belirli değildir ve buna ilişkin bir denetleme ve düzenleme yapılmasına ilişkin çalışmalar çok yeni.Bu nedenle kullanıcılar, hata olması durumunda paranın geri alınabilmesi ve garanti kapsamındaki düzenlemelerden faydalanamamaktadırlar. Kamu otoritelerinin piyasaya müdahale etme imkânlarının kısıtlı olması, kripto para birimlerinin yaygın olarak kullanılmasını etkileyen sebeplerden biri olarak değerlendirilmektedir.

ŞEFFAFLIK PROBLEMİ: Bitcoin gibi belirli kripto paralar için bile bazı durumlarda bilgi edinme olanağının kısıtlı olması ve şeffaflığa ilişkin bir düzenleme bulunmaması, kripto para birimlerine karşı bireylerin daha ihtiyatlı olmasına sebep olmaktadır. Şeffaflığın olmaması dolandırıcılık riskinin de artmasına sebep olmaktadır.

YASAL RİSKLER: Kripto paraların yasal statüsünün belirli olmamasının bazı sonuçları bulunmakta. Örneğin, bir borç ilişkisinde alıcı taraf ve borçlu arasında kripto para ile ödeme yapılacağı konusunda anlaşmış olmaları dışında, kripto paranın genel olarak toplumda kabul edilmesini sağlayacak bir araç olmadığı gözlemlenmektedir.

Kripto para ile işlem yapan ticari işletmelerin kripto paraları bir ticari ilişkide tekrar kullanabilmelerinin de garanti altında olmadığı görülmektedir. Kurulmuş, açık, şeffaf ve uygulanabilir bir yasal temele sahip olmak, ödeme, takas ve uzlaştırma düzenlemelerinin temel unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sürdürülebilirlik: Süreklilik sorunu vardır. Kullanıcılar, kripto para işlemlerindeki ani ve beklenmedik bir kesintiyle beraber ellerinde değeri olmayan bir ‘şeyle’ baş başa kalma riski ile karşı karşıyadır. Kripto para birimi herkes tarafından kabul edilmiş bir ödeme aracı değildir.

OYNAKLIK (VOLATİLİTE): Kripto paralar, güvenilir ve tutarlı bağımsız standartlara tabi olmadığından, dünya çapındaki borsalarda alım, satım, piyasa faaliyeti, piyasa yapımı, uzlaştırma ve takas gibi işlemlerde düzenli olarak kullanılamamaktadır.

Bitcoin’in değeri bazen tek bir gün içinde yüzde 40’tan fazla artmış veya azalmıştır. Bu oynaklık ise ellerindeki kripto parayı nakde çevirmek isteyecek ya da kripto paralarla mal ya da hizmet almak isteyecek kullanıcılar açısından büyük bir sorun olarak kabul edilmektedir.

KAYNAK: MİLLİYET