Hazine ve Maliye Bakanlığı 'Kaynana vergisi' için harekete geçti: 100 binlerce konut inceleniyor

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ev sahibi ve kiracı arasındaki sözleşmelerin büyüteç altına alındığını, kira gelirini eksik gösterenlerin tespit edileceğini açıklamıştı. Söz konusu incelemede içinde kaynanaların da oturduğu 2 milyon konut tespit edildi.
'Kaynana vergisi', sahibi oldukları konutta kira almadan kaynanalarını oturtan gelin ve damatların emsal kira bedeli üzerinden ödeyecekleri gelir vergisi ile ilgili. Üstelik bu düzenleme yeni değil, yıllardır yürürlükte ama adı sadece 'kaynana vergisi' olarak geçmiyor.
Uzmanların koyduğu bu terim, özellikle vergi uzmanı, akademisyen ve gazeteci olan Prof. Dr. Şükrü Kızılot'un yazdığı kitaptan geliyor. Tekrar gündeme gelen Kaynana vergisinin ayrıntılarını, Ekonomim yazarı Abdullah Tolu anlattı:
"Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen veriler karşılaştırılarak, kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip yaklaşık 4,5 milyon konut, kiracı ve ev sahipliği yönünden analiz edildi. Daha sonra,

Konutlarla mal sahiplerinin Mernis (ikametgah) adresleri karşılaştırılarak, konut adresi ile Mernis adresi aynı olanlar,

Daha sonra konutlarda oturanlar ile bu konutların mal sahipleri karşılaştırılarak, mal sahiplerinin anne ve babası, çocukları ile kardeşlerinin oturdukları konutlar,

Kira gelirleri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi verilen konutlar düşülerek, yaklaşık 2 milyon konutun kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip olduğu tespit edildi."

"Bu konutlar içerisinde, kaynanaların kirasız olarak oturdukları konutlarda var. Maliye bu konuda oldukça hassas davranıyor. İlgili kurumlardan elde edilen verilerle kendisinde bulunan verileri analiz ederek, kira geliri elde edildiği halde gelir vergisi beyannamesi vermeyen mükelleflere bu yolla ulaşmaya çalışıyor."

Maliye tespit edecek

"Maliye, yaklaşık bu 2 milyon konuta tek tek giderek, kiralık olanları ve kimlerin oturduğunu tespit edecek. Bu konutlarda oturanlara ilk yazılar gelmeye başladı, telaş etmeye gerek yok. Kiracılardan kira sözleşmesi, hangi tarihten itibaren kiraladıkları, kira bedeli ve ödemeyi nasıl yaptıklarına dair bilgiler isteniliyor."

Konut, kira alınmadan kaynananın kullanımına bakılamaz mı?

""Evet, sahip olunan konutun kira alınmadan (kirasız) kaynanaların kullanımına tahsis edilmesi mümkün. Bu aslında akraba olmanın da bir gereği. Ancak, kira alınmasa dahi, kaynananın kullanımına bırakılan konutlar için gelir vergisi ödenmesi gerekiyor. Hemen şaşırmayın, bu yeni bir düzenleme değil, yıllardır yürürlükte. İşin enteresan yanı, bu husus, uygulamada en çok atlanılan veya gözardı edilen konuların başında geliyor."

Yasa ne diyor?

"Vergi Hukukunda 'ev kirasız, para faizsiz olmaz' kuralı geçerli. Bu kurala göre, sahip olunan konutlar kira alınmaksızın başkalarının kullanımına bırakılamıyor. Bunu önlemek için Gelir Vergisi Kanunu’nda 'emsal kira bedeli' düzenlemesi yapılmış bulunuyor.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 'emsal kira bedeli' başlıklı 73. maddesine göre; bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan gayrimenkullerin emsal kira bedeli, bu gayrimenkullerin kirası sayılıyor. Konutlarda emsal kira bedeli, konutun emlak vergisi değerinin yüzde 5’i olarak hesaplanıyor. Bu düzenlemeye göre, örneğin, bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan konutun emsal kira bedeli, bu konutun kirası sayılıyor. Bu emsal kira bedeli üzerinden de vergilendirme yapılıyor.

Tabi, her düzenlemenin olduğu gibi, emsal kira bedeli düzenlemesinin de istisnaları bulunuyor. Söz konusu düzenlemeye göre, mal sahiplerinin usul (anne-baba, büyükanne-büyükbaba), füruğ (çocuk, torun) veya kardeşlerinin ikametine bedelsiz olarak tahsis edilen konutlar için emsal kira bedeli beyan edilmiyor ve gelir vergisi ödenmiyor.

Geçen yıllarda Maliye tarafından yapılan kira denetimleri sırasında kaynana Maliyeci’ye; “Ev damadımın evi, iki yıldır, kira ödemeden ben oturuyorum” diyor. Tutanak tutuluyor ve damat vergi dairesine çağrılıyor. Damada, “Kendi annen olsa, kira almadan oturtabilirdin. Ancak, kayınvalide, ilgili kanun maddesinde, kira ödemeden oturabilecek akrabalar arasında yer almıyor. Bu nedenle, iki yıllık kira vergisi ödeyeceksin” deniliyor. Daha sonra da, damattan iki yıllık tarh ve tahakkuk ettirilen gelir vergisi, 1 kat vergi ziyaı cezalı olarak isteniyor. Gecikme faizi de cabası!

Bu şekilde sahibi oldukları konutlarda kira almadan kaynanalarını, amca, dayı, hala, teyze, yeğenlerini oturtanların, emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi ödemek zorunda olduklarını bilmelerinde fayda var. Bu atlanılacak bir şey değil, çünkü ciddi yaptırımları var!"