Irak'ta Kürtler'in eli güçleniyor

Irak askerleri, Sünni cihatçıların geçtiğimiz hafta petrol zengini bölgede ilerlemesi karşısında Kerkük'ten kaçarken, bölgenin Kürt Valisi Necmaldin Karim, bombalanan duvarların ardında güvenlik amirleriyle bir araya geldi.

Kararları, Kürt birlikleri Peşmergeler'e yakındaki şehirlerden ilerlemelerini, Irak üslerini işgal etmek ve Kerkük petrol yatağını korumak oldu.

30 yıl Washington'da yaşamış olan Karim, kararın çok çabuk alındığını söyleyerek, "Geçtiğimiz haftayı sadece değişim olarak tanımlamak yetersiz kalır. İşler tepetaklak oldu" dedi.

Radikal Irak ve Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) Irak yönetimine bağlı birçok yerin kontrolünü ele geçirdiği günlerde, militanların bu şaşırtıcı yükselişinin sonuçları daha yeni belirginleşiyordu. Ancak net olan bir şey varsa, o da Kerkük operasyonunun, Irak nüfusunun yüzde 20'sini oluşturan Kürtler'i bağımsız bir devlet hayaline hiç olmadıkları kadar yakınlaştırdığıydı.

Bu hamle, kuzeydeki yarı özerk Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kontrol alanını genişletti ve Irak'taki krizin, siyasi durumu, başka türlü olması çok zor şekilde değiştirdiğini ortaya koydu.

Analistler, Kürtler'in bu kazanımlarının, kontrolleri altındaki alanları üçte bir oranda artırdığını söylüyor. Ancak bu kazançlar aynı zamanda birkaç gün öncesine kadar tahmin bile edilemeyen zorlukları da beraberinde getirdi. Peşmerge güçleri artık Sünni isyancılara karşı yaklaşık 1000 kilometrelik bir alanı savunuyor.

Diğer yandan kazanımlar, Kerkük'ü kültürel ve siyasi başkentleri olarak gören Kürtler arasında iyimserlik ve gurur duygularını tetikledi.

Gelişmelere dair görüşlerini bildiren 30 yaşındaki devlet memuru Shorsh Halit Ahmed, "Kerkük'ün Kürdistan bölgesine katılmasının zamanı geldi gibi geliyor. Kürdistan'ın bağımsızlığı hiç olmadığı kadar yakın" dedi.

Şehir için mücadele eden diğer etnik gruplar ise bu gelişmelerden memnun değil. Sünniler ve Türkmenler, Kürtler'in şehrin yönetimini ve petrol gelirini paylaşmaması hâlinde ayaklanmakla tehdit ediyor. Önde gelen Türkmen siyasi grubu, tek taraflı Kürt yönetimini reddetiğini ve kendi silahlı kuvvetlerini oluşturacağını söyledi.

Türkiye, her hangi bir bağımsızlık ilanına karşı çıkabilir. Zira Irak'taki Kürtler ile güçlü bağlar kuran Türkiye, böyle bir hamlenin, güneydoğudaki inatçı Kürt nüfusunu da harekete geçirebileceğinden endişe ediyor. Öte yandan ABD de Irak ve Suriye'nin etnik bölünmesine karşı çıkıyor.

"Kürtler bağımsızlığa yaklaşıyor ancak engeller, onların muhtemelen özerkliği adım adım inşa etmeyi sürdürmeye çalışacağı anlamına geliyor" değerlendirmesinde bulunan Washington'daki düşünce kuruluşlarından Jamestown Foundation'ın analistlerinden Wladimir Van Wilgenburg, "Hızlanma var gibi görünüyor" dedi.

Kıdemli Kürt ve Iraklı hükümet yetkilileri, Kürtler'in Irak'ta ordunun geri çekilmesiyle ortaya çıkan kaos ortamında Kerkük'ün kontrolünü nasıl pekiştirdiğini açıkladı.

Kürt yetkililer, IŞİD'in Musul'un kontrolünü ele geçirmesinin ardından 12 Haziran'da Irak ordusunda paniğin baş gösterdiğini, bunun da güneyde Kerkük'e uzanan yolu açtığını belirtti.

Kürdistan Peşmerge Bakanlığı özel kalem müdür Cabar Yawar, "Ordu Musul'da olanları gördükten sonra paniğin etkisine ve sürü psikolojisine girmiş gibi görünüyor. İşler çok hızlı kontrolden çıktı" dedi.

Karim 13 Haziran'da olası bir saldırıya karşı Kerkük'ü savunma seçeneklerini görüşmek üzere güvenlik amirlerine ilk acil toplantı çağrısını yaptığını söyledi. toplantıya katılanlar, o noktada Irak ordusunun 12. tabur komutanı Muhammed Halef El-Dulaimi'nin Kerkük sınırına yerleştiğini ve birliklerinin şehri koruyacağı konusunda ısrar ediyordu.

Ancak olay yerindeki somut olgular, bu söylemlerle çelişti. Kerkük yakınlarındaki kasabalarda görev yapan yetkililer, Irak askerlerinin üniformalarından kurtulup, bölgeden kaçtığı haberlerini vermesiyle, Kerkük emniyet amiri Cemal Taher Baker gelişmeleri teyakkuzda izlemeye başladı.

Emniyet amirlerinden birinin kendisini arayıp, herkesin panik içinde olduğunu ve ordunun da alanı terk ettiğini söylediğini aktaran Baker, "Ondan kısa bir süre sonra 400 polis Kerkük'e kaçtı" dedi.

Akşam üzeri itibariyle Karim, Irak ordusunun hızla çözüldüğünün ayyuka çıktığını, üsler, kontrol noktaları ve askeri karakolların ise yağmalandığını söyledi. "Tugayların başındaki kişilerin duygusal olarak yenildiğini" anlatan Karim, "O gece onlardan biriyle en az 10 defa konuştum ama bizim başka tedbirler almamız gerektiği açıktı" diye konuştu.

komutan Eyüp Yusuf Said'in yönetimindeki 2. tabur da dahil olmak üzere onbinlerce Kürt takviye birliği Perşembe sabahı itibariyle, bölgeyi savunmak üzere Kerkük'e ulaştı. Kürt komutanlar, birliklere Irak üslerine yerleşmeleri ve Kürtler'in çoğunlukta olduğu civar köy ve kasabalarını korumak için yayılmaları emrini verdi.

Said, kendi askerlerine, ABD yapımı zırhlı araçlar ve radarla stratejik konumda olan Kerkük'teki askeri havaalanının kontrolünü almalarını emretti. Said, olayı "Oraya öğlen 1 gibi vardık. Ordudan geride kalanlar da arabalarında bizi bekliyordu. Üsse yürüdük, onlar kaçtı" diye anlattı.

Irak Başbakanı Nouri El-Maliki, askeri birliklerin, görevlerinden vazgeçtiklerine itiraz etmediği gibi, bunu yaptıkları için onları infaz etmekle tehdit de etti. Televizyonda ülkeye seslenen Maliki, "Dürüst olmak gerekirse, bu durum korkaklar ve zayıf halkalardan kurtulmak için bir fırsat oldu. Bu, ordumuzu geliştirmek ve bu unsurlardan temizlemek için bir fırsat" dedi.

Kerkük eyalet konseyininin bazı Türkmen ve Arap üyeleri, Kürtler'in bölgeyi o kadar kolay ele geçirmesinin, akıllara IŞİD ile anlaşma yapılmış olabileceğini getirdiğini söylüyor. Kürt yetkililer ise bu suçlamaları reddediyor.

Karim, Kürtler'in şehri militanlardan koruduğunu, şehri işgal etmediğini savunarak, Kürtler'in zaten şehirdeki birçok kuruma hakim olduğunu belirtti.

Kürtler'in kontrolü ele geçirdiği haftadan bu yana Kerkük'te genellikle sükunet hakim olsa da, IŞİD militanlarıyla çatışmaların devam etmesi ve bazı yerlerde şiddetlenmesi, Kürt güçlerin uzun süre mücadelede olabileceğine işaret ediyor.

Peşmergeler, perşembe günü terkedilmiş askeri karakolda IŞİD militanlarıyla çatışmanın ardından El-Hindi köyüne sığındı.

Kerkük bölgesel emniyet amiri Sarhad Kadar, "Teröristlerin daha iyi silahları ele geçirmiş ve bize karşı kullanabilecek olmasından ötürü endişeliyiz. Ben Kerküklü'yüm ve burayı korumak için ölmeye hazırım" dedi.