IŞİD, ihracatın kellesini uçurdu

Hürriyet'ten Eren Güler'in haberine göre, terör örgütü Irak-Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) Musul’u ele geçirmesi başlayan kriz hala devam ediyor. Irak’ta yaşanan olayların bir boyutu da Türkiye’nin ekonomisini ilgilendiriyor.

Türkiye'nin en büyük ikinci ihracat pazarı olan Irak'ta alarm zilleri çalıyor. Bağdat ve güney illerine yapılan ihracat yolların kapalı olması nedeniyle bitme noktasına geldi. Şu anda ihraç ürünleri Zaho'daki depolarda bekletilirken ihracatçılar da büyük tedirginlik yaşıyor. Krizin uzaması durumunda 12 milyar dolarlık ihracat büyük bir darbe alabilir.

Irak son yıllarda Türkiye'nin en önemli ticari partnerlerinden biri haline geldi. Hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar başta olmak üzere çelik, kimyevi maddeler, elektrik-elektronik ve hayvansal ürünlerin sırtladığı ihracat 12 milyar dolarla Almanya'nın ardından ikinci sıraya oturdu. ancak özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin ihracatı için can damarı konumunda olan Irak'taki olaylar büyük tedirginlik yaratıyor. IŞİD'in Musul kentini kontrol altına almasıyla yollar kapandı ve sevkiyat durdu. İhracatçılar ve işadamları bir an önce bu duruma çare bulunmasını istiyor.

ŞÖFÖRLER GİTMEK İSTEMİYOR
Türkiye İhracatçılar Meclisi Irak Masası Başkanı Surur Aydın, Irak'a ihracatın durma noktasına geldiğini, sadece alternatif Kerkük yolu üzerinde çok sınırlı miktarda ticaret yapılabildiğini söyledi. Aynı zamanda Makarna Bulgur Bakliyat Bitkisel Yağlar Tanıtım Grubu (MBTG) Başkanı da olan Aydın, Türkiye'nin Irak'a yıllık 2 milyar dolar civarında hububat ve bakliyat ihracatı yaptığına dikkat çekti. Bu ihracatın yüzde 20'sinin Kuzey Irak'a, ancak yüzde 80'inin Irak'ın sorunlu Güney bölgelerine olduğunu belirten Aydın, şunları anlattı:
"Eğer bu iş uzun sürecek olursa çok kötü etkileneceğiz. Çünkü bu olaylar başladığından beri Bağdat ve diğer Güney illerine ihracat yapamıyoruz. Normalde kullandığımız Zaho-Musul-Bağdat yolu kapalı. Alternatif olarak Zaho-Duhok-Kerkük-Bağdat var ama can güvenliğinden endişe eden şöförler kullanmak istemiyor. Sadece çok ufak tefek sevkiyatlar yapılabiliyor. Normal ihracatın ancak yüzde 10'unu yapabiliyoruz.

Şu anda TIR'larımız ihraç ürünlerini Zaho'daki depolara bırakıp dönüyor. Yollar açılırsa buradan tekrar ihracat başlayacak. Ancak bu iş uzun sürerse ciddi kayıplar oluşabilir. Hükümetten Kuzey Irak ile diyaloğa geçip en azından bu yolun güvenliğini sağlamasını istiyoruz. Kendi sınırları içerisinde olduğu için peşmerge rahatlıkla bu yolun güvenliğini sağlayabilir. Ayrıca bir süredir para transferi konusunda da sıkıntılar var. Ekonomi Bakanlığı yetkililerinden Kuzey Irak Ticaret Bakanlığı ile temasa geçip bu sorunu çözmesini talep ediyoruz."

Aydın, Irak pazarının Türkiye için çok önemli olduğunun altını çizerek, "Bu pazar asla bitmez, çünkü Türk mallarının Irak'ta alternatifi yok. 15 gün 1 ay 2 ay sonra tekrar hareketlenir. Biz olaylara 'bir gecikme yaşanıyor' gözü ile bakıyoruz. Durum sakinleştikten sonra malların sevkiyatına devam edeceğiz" dedi.

DEPOLAR DOLDU
Güneydoğu Genç İşadamları Derneği (GÜNGİAD) Başkanı Hakan Akbal da Irak’ın güneyine yapılan sevkiyatların önemli ölçüde ertelendiğini, IŞİD’in işgalinden önce Habur’dan giriş yapan ve güneye mal taşıyan TIR’ların bir kısmının halen Zaho ve Duhok’ta beklemeye devam ettiğini kaydetti. Bu araçların önemli bir kısmının yüklerini Zaho ve Duhok’taki depo, antrepo ve soğuk hava deposu gibi yerlere geçici olarak indirip geri döndüğünü ifade eden Akbal, depoların artık yük alamayacak noktada olduğunu, bu nedenle de güneye ihracat yapan firmaların sevkiyatlarını büyük oranda durdurduğunu söyledi.


Türkiye’nin Irak’a yönelik ticaretindeki asıl riskin Kuzey Irak ile olan ticaretin çatışmalardan etkilenmesi olduğuna dikkat çeken Akbal, şunları anlattı:

"Erbil Ticaret Odasına kayıtlı bulunan 1500 yabancı şirketin yaklaşık 1300’ü Türk firmaları. Aynı zamanda bölgenin imar ve inşasında da Türkiye’nin oldukça aktif bir rolü var. Türkiye’nin dış dünyada verdiği müteahhitlik hizmetlerinde Türkmenistan’dan sonra Kuzey Irak geliyor. Türkiye'den 65 bin kişi sadece inşaat sektöründe çalışıyor. Ayrıca enerji ve doğal gaz üretimi açısından da Amerikan, Rus ve İngiliz şirketleri gibi Türk firmaları da aktif bir role sahip. 2014 yılında Kuzey Irak'a yapılan ticaretin 10 milyar doları aşması hedefleniyor. Bugünkü koşullar altında bu hedefe ulaşmak mümkün. Ancak An-Nusra ve IŞİD gibi yapılarla Rojava bölgesinde ciddi çatışmaların yaşandığı, çatışma hattının da Rojava’dan güneydoğu hattını izleyerek Kerkük’e kadar inen petrol havzaları civarında olduğu görülüyor. Bölgesel Kuzey Irak yönetimi, enerji havzalarının güvenliğini birinci önceliği ilan etmiş durumda. Bu nedenle Rojava’da yaşanan çatışmanın Kuzey Irak'a yayılması ihtimal dahilinde. Böyle bir ihtimal, Kuzey Irak'ın en büyük müttefiklerinden biri olan Türkiye’nin de yeni bir dış politika paradigması oluşturmasına yol açabilir."

KUZEY IRAK BOZULMAZSA TEĞET GEÇER
Akbal, Kuzey Irak bölgesindeki geçişlerde güvenlik sorunlarının ortaya çıkmaması durumunda, olayların Türkiye'yi çok etkileyeceğini düşünmediğini kaydederek, "Irak ile olan ticaretin kısmi bir daralmaya uğranması, bunun da cari açık üzerinde olumsuz bir baskıya yol açması mümkün. Ancak dediğim gibi, Kuzey Irak bölgesi güvenli olmaya devam ettikçe, sorunlar ticaretimizde derin yara açacak boyutlara ulaşmayacak. Kuzey Irak bölgesi istikrarını korumaya devam ederse, IŞİD’e bağlı sorunlar Türkiye’yi teğet geçecektir" diye konuştu.

YOL GÜVENLİĞİ ÇOK ÖNEMLİ
Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri (GAİB) Başkanı Abdulkadir Çıkmaz da, A.A'ya yaptığı açıklamada, şu an için ihracatta büyük bir sorun yaşamamalarına karşın Musul'daki güvenlik sorununun çözülmemesinin orta ve uzun vadede sıkıntı yaşatabileceğini söyledi. Türk firmalarının Süleymaniye, Erbil ve Duhok'ta depolarının bulunduğunu dile getiren Çıkmaz, bu depolardan Bağdat'a sevkıyatlar konusunda güvenlik sorunlarının yaşandığını ifade etti.
IŞİD'in kontrol altına aldığı Musul'a yönelik ihracatın diğer bölgelere göre az olduğunu belirten Çıkmaz, "Ancak Musul, diğer bölgelere geçişte kullanılan güzergah olması sebebiyle önemli bir nokta. Bu anlamda yol güvenliğinin sağlanması önem taşıyor. Şahsen, karşı tarafta bir devlet olmadığı için sorunların kısa sürede çözüleceğine inanıyorum" dedi.


Geçen yıl Irak'a en fazla ihracat yapan ilk 5 sektör
Sektörler İhracat tutarı (bin dolar)
Hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar 2.049.420
Çelik 2.011.268
Kimyevi maddeler ve mamulleri 1.193.890
Elektrik-elektronik 1.059.198
Su ürünleri ve hayvansal mamuller 909.604

Geçen yıl Irak'a en fazla ihracat yapan ilk 5 il
İller İhracat tutarı (bin dolar)
İstanbul 3.104.653
Gaziantep 2.330.118
Şırnak 1.179.900
Mardin 1.003.484
Ankara 660.544